VAY LE GULO, YAMAN GU

Adı Gulo idi.

Gülizar.

Muş'un Khars köyünün tanınmış ailelerinden Miro’nun kardeşi Ağacan'ın kızlarından biriydi.

Varlıklıydılar.

13 yaşına kadar el üstünde büyümüştü.

Güzeller güzeli bir kızdı.

Muşlu Mirza Bey’in oğullarından Musa Bey ise Bitlis'te  300 adamıyla etrafa korku salan, zalimliği dillere destan despot bir ağaydı.

Musa Bey, Miro’nun kızı Manuşak’ın düğününde gördüğü güzel Gulo’yu gözüne kestirmişti.

Bir at ve ağırlığınca altın karşılığında ailesinden istedi.

Vermediler.

1889yılının ilkbaharıydı.

Paskalyayı izleyen ılık pazartesi.

Gece yarısı köyde kandiller sönmüş, sadece köpek sesleri vardı.

Bir anda at sesleri, köpek seslerine karıştı.

Musa Bey  150 adamıyla Miro’nun evini kuşattı ve zorla Gülizar’ı kaçırdı.

Evlenmek istiyordu.

Ama dört tane daha eşi vardı.

Yöredeki şeyhler dört karısı olduğu için evlenemeyeceğini söylediler.

Bu dine aykırıydı.

Bunun üzerine Gülizar’ı Musa Bey’in erkek kardeşi Cezahir’le nikahladılar.

Gülizar Ermeni'ydi.

Hristiyandı.

Ama Musa Bey’in gelini Gulo hristiyan olamazdı.

Bu kabul edilemezdi.

Kendi dinini reddetmesi ve müslüman olması gerekiyordu.

Bu konuda yoğun baskı ve eziyet gördü.

Sonunda müslümanlığı kabullenmiş gibi yapıp inancını gizli gizli sürdürdü.

Musa Bey, yokluğunda Gülizar’a sahip çıkması için kız kardeşi Mıheri’yi çağırmıştı.

Mıheri’nin kontrolünde geçen günler Gülizar için cehennemdi.

Gizli gizli Ermenice dua ederken yakalanıyor, aşırı şiddet görüyordu.

Yine böyle bir günde, buğday başaklarından yaptığı haçıyla dua ederken yakalandı.

Mıheri 14  yaşındaki kızı ayakkabısının topuğuyla dövdü.

Öldürüseciye dövdü.

Gulo kanlar içinde bayıldı.

İki hafta komada kaldı.

Ayıldığında bir gözü artık görmüyordu.

Mıheri'nin ayakkabısının topuğu gözünü köreltmişti.

O günlerde Gulo'nun ailesi kızlarını geri almak için kapı kapı dolaşmıştı.

Dönemin derin devletinden bir ağanın aracılığıyla padişah Abdülhamit'e kadar uzanmışlardı.

Sonunda mahkeme açılmasını başarmışlardı.

Mahkeme Gulo'yu dinleyecekti.

Eğer Gulo, "beni zorla kaçırdılar, zorla müslüman yaptılar"derse, ailesine geri  verilecekti.

Mahkemeyi duyan Musa Bey şiddeti daha da artırdı.

Gulo hergün, her saat dayak yiyordu.

Mahkemeye çıkabilmesi için Musa Bey’in ailesini müslümanlığı benimsediğine ve artık kendi dinini unuttuğuna inandırmak zorundaydı.

İnandırdı.

Mahkemede, ailesinden artık peşini bırakmalarını isteyeceğini söyledi.

Tamam dediler ama tehdit de ettiler.

“Verdiğin sözden dönecek olursan bedelini ödeyeceksin!”

Gulo mahkemeye çıkmak için Bitlis'e götürüldüğünde kalabalık içinde kendisini büyüten üvey annesiyle karşılaştı.

Çok soğukkanlıydı.

Herkesin duyacağı şekilde annesine seslendi.

Git ana, ben artık Müslüman’ım! Peşimi bırakın, görmüyor musunuz, ben halimden memnunum” 

Ama annesi boynuna sarıldığında kulağına fısıldadı.

"Ben Ermeniyim, Ermeni öleceğim, beni kurtarın anne!” 

Mahkemeyi büyük bir kalabalık izliyordu.

Çoğunluk nefret dolu gözlerle Gulo'ya bakıyordu.

Hakim sordu.

"Ermeni misin, Müslüman mısın?"

Gülo'nun nefesi tutuldu.

Tüm bedenini ateş basmıştı.

Sanki kalbi duracaktı.

Soğuk bir ter döktü.

Titremeye başladı.

Aklına Musa beyin ölüm tehditi geldi.

Bir kendisini nefretle izleyenlere baktı, bir de ailesinin şefkatli yüzlerine.

Ve elbiselerini yırtarak haykırdı.

"Kaçırıldığım gün neysem, babamın evine öyle dönmek istiyorum! Beni bu zulümden kurtarın!"

Kurtuldu.

Gulo, o yıllarda  Kürt ve Türk ağalar tarafından kaçırılan yüzlerce Ermeni kızı arasında, mahkeme kararıyla ilk kurtulandı.

Gulo'yu kaçıran Musa bey  Mekke'ye sürüldü.

Bir yıllık cezasını çektikten sonra geri döndü  ve Sultan Abdülhamit tarafından bir Hamidiye Alayı’nın başına getirildi.

O dönemin şartlarında, gelenek ve göreneklerde namusu kirletilmiş bir kızın yaşama şansı pek yoktu.

Bir töre cinayetine kurban gitmesi olasıydı.

Ancak Muş Ermenilerinin liderlerinden, ‘Mışo Keğam’lakaplı Keğam Der Garabedyan Gulo'yu nikahladı.

Çiftin iki çocukları oldu.

Gülizar ve Keğam İstanbul’da vefat ettiler.

Şişli Ermeni Mezarlığı’nda yatıyorlar.

Gulo'nun hikayesi bugün bile o yörelerde kulaktan kulağa aktarılıyor.

Ağıtlara, türkülere konu olur.

Müzisyen arkadaşımız Bahar Sariboga kadına şiddetin gündemden düşmediği bugünlerde, bu toplumsal drama dikkat çekmek için Gulo'nun ağıdını  bir single'a taşıdı.

Sarıboğa şöyle diyor agıtta.

Köyün güzel kızı benli

Kıskanırdı güller seni

Dağların nuruydun belli

Vay le gulo yaman gulo

Şimdi odam sensiz kalmış

Masadaki güller solmuş

Yastığıma kokun salmış

Vay le gulo yaman gulo

Senin için bulut ağlar

Irmak senin için çağlar

Ceylan sana bakar yanar

Vay le gulo yaman gulo

Zalim ağa nasıl kıydın

Beni yardan ayrı kıldın

Ömür boyu senin sandın

Vay le gulo yaman gulo.

https://www.youtube.com/watch?v=-VVp-4y88A0&feature=share

Kaynak:Gülizar'ın Kara Düğünü/Armenouhie Kevokian

Fotoğraf temsilidir