CEMAL SÜREYA, PAROLA 555K VE BİR BAŞKALDIRI

"Şimdi Bursa’da ipek çeken kızlar

Bir karasevda halinde söylemektedir:

Görmeğe alıştığımız nice yazlar

Kimleri alıp götürdüler ama kimleri

Karanfil bıyıklı genç teğmenleri

Ak saçlı profesörleri, öğrencileri

Adları şuramıza işlemektedir

Ah dayanmaz dayanmaz bakmaya gözler

Bir karasevda halinde söylemektedir

Şimdi bursa’da ipek çeken kızlar

Şimdi erzurum’da çift sürenlerin

Geçit vermez kaşlarının altında

Derindir, ıssızdır, korkunçtur gözleri

Sabanın demiri girdikçe toprağa

Hınçlarını gömmektedir içine yerin.

Çünkü millet hayınları ankaralarda

Çünkü izmirlerde, çünkü istanbullarda

Çünkü başka yerlerinde memleketin

Kanına girdiler masum gençlerin

İşte onun için karanlıktır gözleri

Şimdi erzurum’da çift sürenlerin.

Şimdi saat sekizdir başlar gecemiz

Gündüzü kısalttılar geceyi uzattılar

Şimdi acının ve hüznün göklerinde

Umudun yıldızı sarı yıldız mavi yıldız

Uykumuzun bir ucunda bombalar

Bir ucunda hürriyet inancı sabaha kadar

İngiliz usulü piyade tüfekleriyle

İnsanca yaşamanın onuru arasında

Milletcek bir gidip bir geliyoruz

Şimdi saat sekizdir başlar gecemiz

Şimdi ay doğar bulutlar arasından

Kavat derebeyleri yüreksiz bolu beyleri

Hırsızlar, yüzde oncular, kumar erleri

Cebren ve hile ile haklarımızı alan

Zulmü ve alçaklığı yöneten murdar üçgen

Biliyor musunuz bir orman gelişiyor şimdi

Türküleri duyuyor musunuz nice derin

Yakılmış çoban ateşleriyle dağlarda

Karanlığı tutuşturup bir köşesinden

Geceyi gündüze çevirenlerin

Biz şimdi alçak sesle konuşuyoruz ya

Sessizce birleşip sessizce ayrılıyoruz ya

Anamız çay demliyor ya güzel günlere

Sevgilimizse çiçekler koyuyor ya bardağa

Sabahları işimize gidiyoruz ya sessiz sedasız

Bu, böyle gidecek demek değil bu işler

Biz şimdi yan yana geliyoruz ve çoğalıyoruz

Ama bir ağızdan tutturduğumuz gün hürlüğün havasını

İşte o gün sizi tanrılar bile kurtaramaz."

×  ×  ×

Cemal Süreya'nın şiiriydi bu.

Adı, 555K.

555K bir parolaydı.

5'i ayın, 5'nci günü, saat 5'de, Kızılay'da demekti.

Bir demokrasi çağrısıydı.

Günler öncesinden kulaktan kulağa yayılmış ve kitleler gizlice örgütlenmişti.

5'i ayın, 5'i günü, saat 5'de Kızılay'da toplanacaklardı.

60 yıl öncesiydi.

Tarih 5 Mayıs 1960’tı.

Saat akşam 5'di.

555K parolasıyla örgütlenenler Kızılay Meydanı’nı doldurmuştu.

Bu Türkiye’nin ilk sivil itaatsizlik eylemiydi.

Yüzlerce öğrenci, aydın, yurtsever Demokrat Parti  iktidarını protesto ediyordu.

Hürriyet istiyorlardı.

Turan Emeksiz ve Nedim Özpulat katliamlarını protesto ediyorlardı.

Marşlarla yeri göğü inletiyorlardı.

"Olur mu böyle olur mu?

Kardeş kardeşi vurur mu?

Kahrolası diktatörler.

Bu dünya size kalır mı?"

Başkent sarsılıyordu.

O saatlerde Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes Meclis'ten dönüyordu. Eylem yapıldığını duyunca konuyu anlamak için soluğu meydanda almışlardı.

Onların meydana ulaşmasıyla tepkiler, sloganlar ve yuhalamalar artmıştı. 

Başbakan Menderes “istifa” sloganlarını duyunca, kendini kaybedip öğrencilerin üzerine yürümüştü.

Tartışmalar sırasında Menderes'in kravatı yamulmuş,  üstü başı dağılmıştı.

Başbakan “ne istiyorsunuz?” diye sorunca, öğrenciler, “hürriyet istiyoruz” diye bağırmıştı.

Menderes, “öldürecek misiniz beni, hadi, öldürün bakalım” diye karşılık verince, “Biz katil değiliz, katil hükümet” yanıtını almıştı. 

Tepkiler daha da çoğalınca Menderes bir gazetecinin aracıyla meydandan uzaklaşmış, bindiği arabanın tavanını yumruklarken, öğrencilere küfürler yağdırmıştı.

555K eylemi Menderes hükümetinin sonunu hazırlamıştı.

27 Mayıs darbecilerinin darbe bahanelerinden biriydi.

Bu demokrat eylemi örgütleyenlerin arasında Cemal Süreya da vardı.

Eylem sonrası defterine şu notu düşmüştü.

"Küçük bir olayın, toplumsal planda kökü varsa, birden nasıl büyüyebileceğini gördüm.”