Datça'daki 'GOCA EV' in hikayesi.

Tarih 1550’lerdi.

Kanuni Sultan Süleyman, Kaptan-ı derya olarak büyük başarı elde eden Giritli Tuhfezade soyundan Ali Ağaki’ye (Allaki de deniliyor)  ödül olarak Datça Yarımadası’nı verdi.(Yarımadanın eski ismi Elaki)

Böylece yörede Tuhfezade ailesinin hakimiyeti, yani ağalık düzeni başlamış oldu.

Mehmet Ali Ağa, Ali Alaki’nin torunlarındandı.

1800’lü yılların sonunda Datça yarımadasının tek hakimiydi.

Kurnaz, gözükara biriydi.

Acımasızdı.

İzmir’e ve çevre adalara yörenin incir, badem, zeytin ve palamutlarını pazarlardı.

Köylünün topladığı ürünleri İzmir’de şirketi olan İngiliz işadamı Whitall’a satardı.

İnsanları boğaz tokluğunu çalıştırırdı.

Yarımada’dan hiç dışarı çıkmamış köylüleri, askere alınma ihtimallerini gerekçe göstererek engellerdi.

Eğer bir köylü, ürünü ondan habersiz başka birine daha yüksek ücretle satarsa, ağır vergilerle parayı ondan geri alırdı.

Böylece herkes onun verdiği ücrete mahkumdu.

Herkes ona bağımlıydı.

Her yere kadı ve imamı yanına alarak at sırtında gider, Tuhfezade sülalesinden silahlı korumalar da onlara eşlik ederlerdi,

Geçtikleri her köyde, köylüler onları ağırlamak zorundaydı.(1)

Tarih 1857 idi.

Knidos açıklarına İngiliz Kraliyet Donanmasının “Supply” isimli bir savaş gemisi demir attı.

Gelen arkeolog Charles Newton’du.

Yanında 200 tayfa ve 2000 sterlin vardı.

Charles Newton, çift kürekli küçük bir keşif teknesiyle Knidos sahillerine çıktı ve kampı kurdu.

Köylüler hemen Mehmet Ali Ağa’ya haber ulaştırdılar.

Ağa önce bir haberci gönderdi, Newton’a.

Haberci yanında hediye olarak 10 tavuk getirmişti.

Ardından Mehmet Ali Ağa ve adamları Knidos’a ulaştı.

Onların yanında da yine hediye olarak bir koyun, onlarca yumurta, bal ve incir vardı.

Charles Newton derdini anlattı.

Kazılar için Mehmet Ali Ağa’dan 100 adam istedi.

Ağa, hemen kabul etti.

Ancak, onun da Newton’dan iki isteği vardı.

Biri, Reşadiye’de yapacağı cami inşaatı için Knidos’tan çıkacak taşlar.

Diğeri, düşmanı olan Muğla Ağası’nın İzmir paşası tarafından uyarılması için destek.

Newton “bakarız” dedi.

Birkaç gün sonra Mehmet Ali Ağa, Datça köylerinden iri yapılı 100 insanı Knidos kazılarında çalışmaları için Charles Newton’a verdi.

Newton işçilere çok düşük ücret veriyordu.

Ancak, işçiler parayı aldıkları zaman şaşırıyordu.

Çünkü çoğu hayatlarında ilk kez para görmüştü.

Charles Newton bir ara 50 Datçalı işçiyi bir süreliğine Didim’deki kazılara götürmüş, o işçilerden çoğu hayatlarında ilk kez yarımadadan dışarı çıktıklarını söylemişti. (2)

Mehmet Ali Ağa’nın desteği ve onun emrine verdiği 100 Datçalı ile Newton 384 günde Knidos’u talan etti.

10 tonluk Knidos Aslanı ve Oturan Demeter heykellerinin çıkarılması, gemiye taşınmasında hep Datçalı köylüler çalıştı.

Her sorunda Mehmet Ali Ağa devreye giriyor, Newton’a yardımcı oluyordu.

İngiliz arkeolog sonunda iki heykelle birlikte 212 sandık tarihi eseri “Supply” isimli savaş gemisine yükleyerek, İngiltere’nin yolunu tuttu.

Anılarında Mehmet Ali Ağa ile kurduğu dostluğun kazılarda büyük yararı olduğunu yazdı.

200 yıllık bir bina.

Rum ustalar tarafından yapılmış.

Geniş bir arazi içinde 1000 metrekarelik kullanım alanı olan, iki katlı muhteşem bir konak.

Dönemin ilk cam pencereli yapısı.

Tüm Akdeniz’de bugüne ulaşan en eski sivil mimari örneklerden biri.

Datça’da “Goca Ev” diye biliniyor.

İşte bu “Goca Ev” yukarıda sözünü ettiğimiz Mehmet Ali Ağa’nın konağıydı.

1800’lü yılların başında babası Mehmet Halil Ağa tarafından yaptırılmıştı.

Tuhfezade ailesinin en güçlü dönemini Mehmet Ali Ağa zamanında yaşamış olması nedeniyle konağa onun adı verildi.

Yüzyıllarca Tuhfezade ailesinin ikametgahı oldu.

Ailenin yok olmasından itibaren Konak, Tereke Hakimliği'nce satışa çıkarıldı ve birkaç kez el değiştirdi, 

Zaman içinde tütün deposu, sinema, okul, düğün salonu olarak kullanıldı.

Yıprandı, çürümeye başladı.

2002 yılında turizmci Mehmet Pir tarafından satın alındı ve aslına uygun bir şekilde onarılarak, hizmete açıldı.

Mehmet Ali Ağa Konağı ya da yerli halkın deyimiyle "Goca Ev" bugün Datça'nın en önemli otellerinden biri.
Ancak yüksek fiyat politikası nedeniyle müşteri çekemiyor ve Datça turizmine katkı sağlayamıyor.

Kaynaklar

(1)-Türkiye Kırsalında Kliyentalizm ve Siyasi Katılım- Horst Unbehaun
 (2)-Karya’dan Bodrum’a-Charles Newton’un anıları.